NASA ve Technion Üniversitesi’nin ortaklaşa geliştirdiği FLUTE (Fluidic Telescope) projesi, sıvıdan oluşan aynalarla 50 metre çapında teleskoplar inşa etmeyi hedefliyor. Bu yeni teknoloji, uzayın derinliklerini gözlemlemek için bugüne kadar kullanılan cam aynalı teleskopların yerini sıvı yüzeylere bırakabileceğini gösteriyor.
Projenin merkezinde, mikro yerçekimsiz ortamda sıvıların yüzey gerilimi sayesinde mükemmel küresel şekiller alabilme özelliği yer alıyor. Bu doğal oluşum, yüksek kaliteli optik aynalar üretmek için yeni bir yöntem.
FLUTE, uzay gözlemlerinde yeni bir dönem başlatabilir
FLUTE konsepti, bugüne kadar yapılmış en büyük teleskoplardan bile katbekat büyük olan 50 metrelik bir sıvı aynayı uzay ortamında kullanmayı öngörüyor. James Webb Uzay Teleskobu’nun 6,5 metrelik aynası göz önüne alındığında, FLUTE’un optik çapı yaklaşık sekiz kat daha büyük olacak.
Ancak sıvı bir yüzeyin teleskobun yön değiştirmesi sırasında nasıl davranacağı konusu uzun süredir tartışma yaratıyordu. Yeni çalışmalarda yapılan teorik analizler ve laboratuvar deneyleri, sıvı aynaların bu tür hareketlerden yalnızca mikrometre düzeyinde etkilendiğini ve bozulmaların merkez bölgeye çok yavaş ilerlediğini gösterdi.
Araştırmalar, bu sistemlerin “manevra bütçesi” olarak tanımlanan sınırlı yön değiştirme hakkına sahip olması gerektiğini ortaya koydu. Özellikle büyük tek hareketler yerine çok yönlü küçük manevraların tercih edilmesi gerektiği belirlendi.
Bu küçük hareketlerin, daha az bozulma oluşturduğu ve bu bozulmaların optik olarak daha kolay düzeltilebildiği vurgulandı. Laboratuvar ortamında temassız elektromanyetik kuvvetlerle yapılan deneylerde sıvı filmler üzerinde kontrollü bozulmalar yaratılarak bu davranışlar test edildi ve geliştirilen modellerin doğruluğu teyit edildi.
Sıvı aynaların geleneksel teleskoplara göre en büyük avantajı yalnızca büyüklükle sınırlı değil. Bu teknoloji aynı zamanda esneklik sunuyor. FLUTE konseptiyle geliştirilen aynalar, gözlem görevlerine göre şekil değiştirebiliyor, optik hataları otomatik olarak düzeltebiliyor ve hatta mikrometeor çarpmalarından sonra kendi kendini onarabiliyor. Bu özellikler, gelecekteki uzay görevlerinde hem maliyet hem de bakım açısından büyük kolaylıklar sağlayabilir.
Tüm bu ilerlemelere rağmen sıvının uzay ortamında taşınması ve uzun vadeli kontrolü hala çözülmesi gereken teknik sorunlar arasında yer alıyor. Ancak yapılan analizler ve deneyler bu tür teleskopların onlarca yıl boyunca etkin şekilde görev yapabileceğini gösteriyor.
